ΚΟΣΜΟΣ 11.09.2021 09:25 Newsroom
https://www.ethnos.gr/kosmos/173552_i-proti-11i-septembrioy-den-egine-se-amerikaniko-edafos
Ακόμη και πριν το Νοέμβριο του 1970, όταν ο μαρξιστής Σαλβαδόρ Αλιέντε, ανέλαβε την προεδρία της Χιλής ως ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος, οι αμερικανικές κυβερνήσεις υπήρξαν ιδιαίτερα ανήσυχες με τις εξελίξεις στη λατινοαμερικανική χώρα. Όπως έμελλε να αποκαλύψει αργότερα η έκθεση του 1975 της επιτροπής Frank Church του αμερικανικού Κογκρέσου, ρεπουμπλικάνοι και δημοκρατικοί, είχαν επενδύσει στην εκστρατεία κατά του Αλιέντε σε τέσσερις διαδοχικές προεδρικές εκλογές – το 1952, το 1958, το 1964 και το 1970-. Σύμφωνα με τις μετέπειτα αποκαλύψεις, μόνο στις εκλογές του 1964, η CIA δαπάνησε, ανά κάτοικο Χιλής, περισσότερα χρήματα από τις καμπάνιες ρεπουμπλικανών και δημοκρατικών μαζί, στις εκλογές των ΗΠΑ της ίδιας χρονιάς.
Η Χιλή υπήρξε από τις λίγες, μεγάλες χώρες της Νότιας Αμερικής με μακρά, αδιάσπαστη δημοκρατική παράδοση, ήδη από το 1927. Τα έντονα προοδευτικά στοιχεία στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή της προκαλούσαν συχνά την αντίδραση των συντηρητικών γειτόνων της οι οποίοι συντηρητικοποιήθηκαν ακόμα περισσότερο από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι ΗΠΑ επέκτειναν αδιάκοπα την επιρροή τους στη Λατινική Αμερική, διατηρώντας άριστες σχέσεις με τα δικτατορικά καθεστώτα στον περιοχή – στη Βολιβία, τη Βραζιλία, την Παραγουάη, την Ουρουγουάη, ή την Αργεντινή- μέσω γενναιόδωρων χρηματοδοτήσεων και στρατιωτικών παροχών. Τα καθεστώτα, με τη σειρά τους, επέτρεπαν στην υπερδύναμη απεριόριστη πρόσβαση στις αγορές και τους φυσικούς πόρους τους.
Η Χιλή, με το ζωντανό σοσιαλιστικό και εργατικό κίνημά της, ήταν ένα αγκάθι για τις ΗΠΑ, και ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον παρακολουθούσε με αυξανόμενη απογοήτευση τις εκλογές του Σεπτεμβρίου 1970 στη Χιλή. Το ενδεχόμενο ο Αλιέντε να μην ήταν ο επόμενος πρόεδρος της χώρας ήταν πολύ μικρό, ενώ, η εκλογή του απαιτούσε και την επικύρωση του Κογκρέσου. Ο Νίξον είχε συμφωνήσει, χρόνια πριν την εκλογή Αλιέντε, με τον σύμβουλο ασφαλείας των ΗΠΑ, Χένρι Κίσινγκερ, ότι δεν θα άφηναν τη Χιλή «να πάει κατά διαόλου». Η συντηρητική ιδιοσυγκρασία των ΗΠΑ της περιόδου, προκαλούνταν από τα ισχυρά, σοσιαλιστικά διαπιστευτήρια του Αλιέντε, ο οποίος ηγείτο του συνασπισμού στον οποίο συμμετείχε και το κομμουνιστικό κόμμα της Χιλής. Οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, δεν θα κάθονταν με σταυρωμένα χέρια. Με επικεφαλής τον Κίσινγκερ θεσπίστηκε η «Επιτροπή των 40», με εντολή τον συντονισμό και την επίβλεψη των μυστικών επιχειρήσεων σαμποτάζ για την ματαίωση της υποψηφιότητας Αλιέντε- ακόμα και με τη μεθόδευση στρατιωτικού πραξικοπήματος, αν αυτό κρινόταν απαραίτητο- γεγονός που αποκαλύφθηκε χρόνια αργότερα.
Σχέδιο ανατροπής και τρομοκρατίας
Το 1999- 2000, υπό διεθνείς πιέσεις, η κυβέρνηση Κλίντον υποχρεώθηκε να δώσει στη δημοσιότητα απόρρητα έγγραφα αναφορικά με τις επιχειρήσεις των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών στη Χιλή. Στο φως ήρθαν ανατριχιαστικές λεπτομέρειες ενός σκοτεινού σχεδίου ανατροπής και τρομοκρατίας με σκοπό την ανατροπή του χιλιανού προέδρου. Όπως προέκυψε, υπήρξε χρηματοδότηση και συντονισμός, από μέρους της CIA για την απαγωγή του Χιλιανού στρατηγού Σνάιντερ, ο οποίος αρνήθηκε να συνωμοτήσει για την απομάκρυνση του εκλεγμένου προέδρου στη χώρα του.
Ο Σνάιντερ σκοτώθηκε σε μία αποτυχημένη απόπειρα απαγωγής του ενώ, σύμφωνα με τις αποκαλύψεις των εγγράφων, η CIA ήταν αυτή που βοήθησε τους επίδοξους απαγωγείς να διαφύγουν στις ΗΠΑ, «για ανθρωπιστικούς λόγους». Μετά την αποτυχία στην αποτροπή της ορκωμοσίας Αλιέντε, ο Νίξον προέτρεψε τον Κίσινγκερ να εξαϋλώσει την χιλιανή οικονομία.
Ο καταποντισμός της οικονομίας της Χιλής, θα άφηνε λίγα περιθώρια στα κράτη υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ να αναθαρρήσουν εναντίον τους. Ταυτόχρονα, εγκρίθηκαν από τον Αμερικανό πρόεδρο τεράστιες επιχορηγήσεις σε αντίπαλους στον Αλιέντε πολιτικούς σχηματισμούς και επιχειρήσεις. Ο μεγαλύτερος όμιλος μέσω ενημέρωσης της Χιλής, ο El Mercurio, απέσπασε υπέρογκα ποσά, με σκοπό την παραπληροφόρηση και προπαγάνδα κατά της νεοεκλεγμένης κυβέρνησης.
Πρώτες μεταρρυθμίσεις υπέρ της εργατικής τάξης
Από την πρώτη μέρα της εκλογής του Αλιέντε, στόχος του ήταν να θέσει τα θεμέλια μίας ισότιμης κοινωνίας στη χώρα του. Οι πρώτες μεταρρυθμίσεις που δρομολόγησε, υπήρξαν αυτή της γης, με τη διάλυση των μεγάλων αγροτικών ιδιοκτησιών, αλλά και η κρατικοποίηση της βιομηχανίας του χαλκού, που ήταν η μεγαλύτερη της χώρας. Τα αμέσως επόμενα βήματα του σοσιαλιστή προέδρου ήταν η κοινωνική ασφάλιση στο σύνολο του πληθυσμού, η ενίσχυση της υγειονομικής περίθαλψης -με προτεραιότητα στις μητέρες και τα νεογέννητα-, η επέκταση της εκπαίδευσης και σε τμήματα του πληθυσμού που δεν είχαν ποτέ πρόσβαση σε αυτήν, μέσω εκτεταμένων εκστρατειών κατά του αναλφαβητισμού, η αύξηση δια νόμου του κατώτατου μισθού, η εξορθολόγηση της φορολογίας εισοδήματος. Οι πρώτες μεταρρυθμίσεις Αλιέντε είχαν σαν αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση των ποσοστών ανεργίας και πληθωρισμού καθώς και τη σημαντική αύξηση ΑΕΠ και βιομηχανικής παραγωγής στη χώρα. Άμεσα, η κυβέρνηση Αλιέντε στήριξε νέες πολιτιστικές πρωτοβουλίες, ενώ ανέλαβε και την επιχορήγηση της εκτύπωσης και διανομής μαζικά βιβλίων της χιλιανής και παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η κίνηση που ξεχείλισε το ποτήρι, όμως, για την ηγεσία των ΗΠΑ, ήταν η εγκαθίδρυση των διπλωματικών σχέσεων της Χιλής με την Κούβα. Το 1971, ο Φιντέλ Κάστρο, ως επίσημος προσκεκλημένος της Χιλιανής κυβέρνησης, περιόδευσε σε κάθε άκρη της χώρας, όπου και έχαιρε συγκινητικής υποδοχής. Ο Κάστρο εντυπωσιάστηκε από τις προσπάθειες του Αλιέντε για την οικοδόμηση μίας σοσιαλιστικής κοινωνίας, με απολύτως ειρηνικά μέσα.
Η επίσκεψη Κάστρο
Οι φωτογραφίες από την περιοδεία Κάστρο έκαναν τον γύρο του κόσμου ενώ η αμερικανική κυβέρνηση, που σύντομα θα έφτανε στο τέλος της διαδρομής της, παρακολουθούσε με αμηχανία. Ο Κίσινγκερ, υποψήφιος για το Νόμπελ Ειρήνης, ήταν πλέον υποχρεωμένος να καταφύγει στη δεύτερη επιλογή του - την σαφή διάσπαση. Αν οι Χιλιανοί δεν ήξεραν τι ήταν καλό για τη χώρα τους, οι ΗΠΑ – η παλαιότερη δημοκρατία του κόσμου – όφειλε, όχι απλώς να τούς το δείξει, αλλά να το κάνουν γι’ αυτούς, φέρεται να δήλωνε τότε. «Δεν μπορούμε να πυροδοτήσουμε τις αντιδράσεις του κόσμου, όταν η Χιλή είναι μία γαλήνια λίμνη. Το καύσιμο για τη φωτιά πρέπει να προέρχεται από το εσωτερικό της χώρας. Ο σταθμός (της CIA στο Σαντιάγο) θα πρέπει να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο για να δημιουργήσει αυτή τη φλόγα», δήλωνε τότε ανώτερο στέλεχος της CIA.
Η φλόγα άναψε, τελικά, το 1972 με την γενναία χρηματοδότηση ομάδων του στρατού και την ενθάρρυνσή τους σε εξέγερση. Ταυτόχρονα, υπήρξε σημαντική μείωση σε πολλές βιομηχανικές μονάδες που επιτεύχθηκε ως και με την εξαγορά ομάδων εποπτών και τεχνοκρατών που δεν έβλεπαν με καλό μάτι τις πρωτοβουλίες του προέδρου τους υπέρ των φτωχών κοινωνικών στρωμάτων. Η δωροδοκία εμπόρων και χονδρεμπόρων δημιούργησε τεχνητές ελλείψεις σε βασικά βιομηχανικά και καταναλωτικά είδη, ενώ διοργανώθηκε και μία μαραθώνια απεργία μεταξύ των οδηγών φορτηγών της χώρας, που επιδείνωσε περαιτέρω αυτές τις ελλείψεις. Στο παιχνίδι μπήκαν και οι δικαστές της χώρας που ήρθαν σε ανοιχτή ρήξη με την κυβέρνηση και η μεσαία τάξη, εκτεθειμένη σε έναν χείμαρρο παραπληροφόρησης σχετικά με τις ενέργειες και τις προθέσεις της κυβέρνησης, άρχισε να φωνάζει για αλλαγή.
Το γεγονός ότι, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή υπήρξε, σε παγκόσμιο επίπεδο απότομη πτώση των τιμών του χαλκού και η συνεπαγόμενη μείωση των εσόδων από τις εξαγωγές έκανε τα πράγματα χειρότερα. Οι ΗΠΑ είχαν προ πολλού διακόψει τη βοήθεια προς τη Χιλή, και είχαν επιβάλλει σε πιστωτικούς οργανισμούς, όπως το ΔΝΤ να πράξουν το ίδιο. Ο Αλιέντε είχε, πλέον, απέναντί του σύσσωμη την αντιπολίτευση που απαιτούσε σημαντικές πολιτικές ανακατατάξεις. Το ανώτατο δικαστήριο της Χιλής έπαιξε τον δικό του, βοηθητικό αλλά και καταλυτικό ρόλο.
Ο Πρόεδρος Αλιέντε, εγκλωβισμένος, άρχισε να κάνει παραχωρήσεις σε συμφέροντα, και ιδίως στον στρατό της χώρας. Τον Ιούνιο του 1973, ο αντισυνταγματάρχης Ρομπέρτο Σούπερ ηγήθηκε μίας απόπειρας για πραξικόπημα, περικυκλώνοντας με τανκς το προεδρικό μέγαρο. Το πραξικόπημα απέτυχε, αλλά ο στρατηγός Κάρλος Πρατς, διοικητής του χιλιανού στρατού και υπουργός Εσωτερικών που βοήθησε στον αφοπλισμό των ανταρτών, σύντομα ενεπλάκη σε μια διαμάχη που υποδαυλίστηκε από τη CIA και αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τη θέση του. Διάδοχός του δεν ήταν άλλος από τον στρατηγό Αουγκούστο Πινοσέτ. Άγνωστος μέχρι εκείνη τη στιγμή στον Αλιέντε, ο Πινοσέτ είχε ήδη συνάψει τη δική του συμφωνία με τη CIA. Ο δρόμος για την 11η Σεπτεμβρίου είχε ανοίξει.
Στο κάδρο ο Πινοσέτ
Κινούμενος γρήγορα, ο Πινοσέτ τα ξημερώματα της 11ης Σεπτεμβρίου του 1973, εγκατέστησε με αστραπιαία ταχύτητα, σε ζωτικές εγκαταστάσεις και κυβερνητικά κτίρια σε όλο το Σαντιάγο, μονάδες του στρατού. Στο κέντρο της πόλης οι πυροβολισμοί μαίνονταν όταν ο Πινοσέτ κάλεσε τον Αλιέντε να παραδοθεί. Ο Αλιέντε αρνήθηκε, όπως έκανε και με την πρόταση ασφαλούς αποχώρησης από τη χώρα, ορκιζόμενος ότι θα πεθάνει μαχόμενος στη θέση ευθύνης του.
Όσο το προεδρικό μέγαρο της Χιλής βομβαρδιζόταν, ο εκλεγμένος σοσιαλιστής πρόεδρος της χώρας αποχαιρέτησε τους συμπολίτες του με ένα ραδιοφωνικό διάγγελμα που μεταδόθηκε ζωντανά. Το τελευταίο του μήνυμα ήταν αυτό της ελπίδας.
Ο Αλιέντε και οι άντρες της ασφάλειάς του έδωσαν μία γενναία, αλλά χαμένη εξ’ αρχής μάχη για κάποιες ώρες μέχρι που ο πρόεδρος αποφάσισε να αφαιρέσει ο ίδιος τη ζωή του, το απόγευμα της ίδιας ημέρας, χρησιμοποιώντας ένα όπλο που τού είχε χαρίσει ο φίλος του, Φιντέλ Κάστρο. Σύντομα, την εξουσία ανέλαβε ο εκλεκτός της CIA, Πινοσέτ ο οποίος δημιούργησε μία κοινωνία καταστολής και τρόμου. Ο Πινοσέτ υπήρξε δικτάτορας της Χιλής για 17 χρόνια. Την περίοδο της εξουσίας του δεκάδες χιλιάδες πολίτες σκοτώθηκαν ή «εξαφανίστηκαν», πολλές χιλιάδες άλλοι φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν ενώ, πολλοί επέλεξαν την εξορία. Οι ζηλωτές της ελεύθερης αγοράς έκαναν πάρτι στο οικονομικό τοπίο της χώρας, μετατρέποντας τη Χιλή σε μία από τις πολιτείες με τις μεγαλύτερες κοινωνικές ανισότητες του κόσμου.
