Νίκη του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας;

 

Γιάννος Θανασέκος

Καθηγητής Πολιτικής Κοινωνιολογίας στις Βρυξέλλες

 

https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/266009_niki-toy-kratoys-dikaioy-kai-tis-dimokratias

 

Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την ιστορική σημασία της δίκης της Χρυσής Αυγής και την καταδίκη του φασιστικού μορφώματος ως εγκληματική οργάνωση – δικαίωση των θυμάτων και του αντιφασιστικού κινήματος. Επίσης οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τη νομικά άρτια ετυμηγορία της δικαστικής έδρας και το σθένος της απέναντι στην εισαγγελική αγόρευση τόσο στην απαρχή της δίκης όσο και στο θέμα των αναστολών.

 

Ωστόσο τέσσερις παρατηρήσεις επιβάλλονται:

 

1) Την επομένη του καταδικαστικού πορίσματος και προς αποφυγή παρόμοιων επαναλήψεων είναι επιτακτικό να διερευνηθούν δημόσια και τεκμηριωμένα οι πολύπλοκες διακλαδώσεις και διεισδύσεις φασιστικών και νεοφασιστικών στοιχείων στον κρατικό μηχανισμό, στο βαθύ κράτος, στις δυνάμεις ασφαλείας (αστυνομία, ειδικές δυνάμεις, μυστικές υπηρεσίες) όπως και στο στράτευμα. Εκ γενετής στα απόκρυφα/απόρρητα (arcanes, άδυτα) του κρατικού θεσμού, του κάθε κρατικού θεσμού, δρουν θύλακες που στεγάζουν αμείλικτα όργανα διασφάλισης της «κρατικής ακεραιότητας». Στην Ελλάδα οι θύλακες αυτοί είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με το φασιστικό παρακράτος.

 

2) Επίσης βρίσκω υπερβολικές, με την ευκαιρία της δίκης αυτής καθαυτής, τις πρόσφατες τυμπανοκρουσίες περί «νίκης του κράτους δικαίου» και της «δημοκρατίας» τη στιγμή ακριβώς που τα νομοθετικά επιτεύγματα του «επιτελικού κράτους» της Νέας Δημοκρατίας, και ιδιαίτερα του «εκσυγχρονιστή» υπουργού Προστασίας του Πολίτη κ. Χρυσοχοΐδη, στοχεύουν στην απευθείας ποινικοποίηση των κοινωνικών κινημάτων και στη βίαιη καταστολή, βάσει του δόγματος «νόμος και τάξη», κάθε πολιτικής και κοινωνικής διαμαρτυρίας. Τέτοια νομοθετήματα κλονίζουν εκ θεμελίων τις αρχές του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας.

 

3) Γενικότερα εδώ και δεκαετίες (με ορόσημο το 2001 – τρομοκρατικά χτυπήματα στη Νέα Υόρκη) σε όλες τις «φιλελεύθερες» δημοκρατίες το τρίπτυχο «θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου, κράτος δικαίου και δημοκρατία» όπως και η πολιτική κουλτούρα που τα ενσωματώνει έχουν υποστεί ανεπανόρθωτα πλήγματα και ρήγματα. Υποβαθμίστηκαν και ακρωτηριάστηκαν από τη γενίκευση άτυπων και τυπικών πρακτικών «κράτους εξαίρεσης» και από τη συστηματική μετατόπιση του νομοθετικού έργου από τη θεσμική του πηγή (νομοθετική εξουσία) στην εκτελεστική εξουσία. Πρόκειται για μια πολιτική συγκυρία που, τηρουμένων των αναλογιών, προκαλεί εύλογες συγκρίσεις με την πολιτική συγκυρία της περιόδου 1929-1933 στη Γερμανία – αλλά και στη Γαλλία από το 1937 έως την περαιτέρω «Εθνική Επανάσταση» του στρατηγού Πετέν (Βισί). Για την εννοιολογική κάλυψη αυτού του φαινομένου στις μέρες μας εφευρέθηκε ο νεολογισμός «ανελεύθερες δημοκρατίες». Παρατηρώντας τις εξελίξεις της πολιτικής σφαίρας και των κυβερνητικών πρακτικών τόσο στις περισσότερες χώρες της γηραιάς ηπείρου όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες, το λιγότερο που μπορούμε να πούμε είναι ότι ο νεολογισμός αυτός αποτελεί μάλλον ευφημισμό. Οι πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων ετών τεκμηριώνουν τούτη την κοινή διαπίστωση: ως έκφραση της κρίσης του ύστερου καπιταλισμού ο νεοφιλελευθερισμός είναι ασυμβίβαστος με τη διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου, του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας. Από την άποψη αυτή ο αγώνας για την υπεράσπισή τους είναι συνυφασμένος με τους αγώνες ενάντια του νεοφιλελευθερισμού.

 

4) Η κρίση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, για την οποία έχει χυθεί πολύ μελάνι τελευταία, είναι συμμετρική μιας άλλης κρίσης ακόμα πιο δομικής: την κρίση νομιμοποίησης του «κρατικού νόμιμου μονοπωλίου άσκησης της φυσικής βίας». Η άσκηση αυτού του «νόμιμου μονοπωλίου» είναι το ίδιο ο ακρογωνιαίος λίθος όλων των τύπων και των μορφών της κρατικής εξουσίας, ακόμα και αυτής της φασιστικής της εκδοχής. 

 

Ως εκ τούτου η υπακοή στο εν λόγω δόγμα δεν μπορεί να θεωρηθεί άνευ όρων.

 

Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη του Συντάγματος του έτους 1 της Γαλλικής Επανάστασης, 6 Messidor (24 Ιουνίου) 1793, είναι από την άποψη αυτή παραδειγματική.

 

Το άρθρο 33 καθορίζει ότι:  

«Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΠΙΕΣΗ ΕΙΝΑΙ ΑΜΕΣΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ».

 

Το άρθρο 35 είναι ακόμα πιο καθοριστικό: 

«ΌΤΑΝ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΠΑΡΑΒΙΑΖΕΙ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥ, Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΕΙΝΑΙ, ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΑΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥ, ΤΟ ΠΙΟ ΙΕΡΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ, ΤΟ ΠΙΟ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ».

 

Οι πολυάριθμες και συχνά αιματηρές συγκρούσεις των κοινωνικών και πολιτικών διεκδικητικών κινημάτων με τις εκάστοτε κρατικές δυνάμεις καταστολής ανά τον κόσμο θέτουν στην ημερήσια διάταξη το διαχρονικό, κοινό αλλά και εκρηκτικό πρόβλημα της ανυπακοής, της αντίστασης και της «βίας». 

 

Η «θεωρία των δύο άκρων» δεν είναι μακριά…