Η ίδρυση της ΕΠΟΝ. Πολεμάμε και τραγουδάμε…

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Video: https://www.youtube.com/watch?v=RvidRcpHnpo&t=3s

Σύνδεσμος (Link):
https://www.kar.org.gr/2016/02/16/polemame-ke-tragoudame-i-idrysi-tis-epon/

Η ΕΠΟΝ ιδρύθηκε ύστερα από πρωτοβουλία και απόφαση, της Κ.Ε. του ΕΑΜ ΝΕΩΝ. Στην ιστορική εκείνη απόφαση, ανάμεσα σε άλλα, αναφερόταν: «Μπροστά στους νέους της χώρας μας ανοίγονται καινούργιοι μεγάλοι αγώνες που μόνο ενωμένοι ο ένας κοντά στον άλλο θα μπορέσουμε να τους φέρουμε στο νικηφόρο τέλος τους. Η σημερινή κρίσιμη καμπή του αγώνα απαιτεί την πιο πλατιά ενότητα στους σκοπούς, τη δράση και την οργάνωση της νέας γενιάς. Μονάχα μια πλατιά ενιαία εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση όλων των νέων θα σταθεί αντιμέτωπη στα μέτρα εξόντωσης του καταχτητή. Μονάχα μία τέτοια οργάνωση θα οδηγήσει την νέα γενιά στην κατάχτηση της εθνικής λευτεριάς, την κατοχύρωση ενός λαοκρατικού καθεστώτος και την εξασφάλιση των δικαιωμάτων των νέων στη ζωή και τον πολιτισμό».

Όταν όλα ήταν έτοιμα, η Κ.Ε. του ΕΑΜ Νέων αποφάσισε τη δημιουργία της νέας Οργάνωσης που θα ονομαζόταν Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ). Στην απόφαση αυτή αναφερόταν ο ενιαίος χαρακτήρας της νέας Οργάνωσης με την αυτοδιάλυση των ξεχωριστών οργανώσεων και υπογραμμιζόταν ότι: «Μπρος στον κίνδυνο του ολοκληρωτικού αφανισμού της νέας γενιάς απ’ την πείνα και την επιστράτευση, την ομηρία και την ομαδική σφαγή των αθώων, με βαθιά κατανόηση των κοινών πόθων και ιδανικών η Κ.Ε. του ΕΑΜ πήρε την απόφαση της δημιουργίας μιας γιγάντιας και μονολιθικής Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωση Νέων… Η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση ΕΠΟΝ είναι εθνικοαπελευθερωτική στις συνθήκες της υποδούλωσης και πέρα απ’ αυτές μια οργάνωση αντιφασιστική- προοδευτική, αντιπολεμική- φιλειρηνική»

 

23 Φλεβάρη 1943. «Με το σούροπο η ιδρυτική σύσκεψη είχε τελειώσει. Σε ένα δωμάτιο του ίδιου σπιτιού είχε συνέλθει κιόλας η Α’ Ολομέλεια του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ. Οι αντιπρόσωποι δυο δυο γλιστρούσαν από το σπίτι στην πολιτεία. Η βροχή που είχε αρχίσει από το χτεσινό απόγευμα, απόψε σταμάτησε. Κατά τη δύση ο ήλιος είχε μια καλοκαιριάτικη φωτεινάδα. Ετούτο το βράδυ ο φοιτητής αντάμωσε τους πρώτους ΕΠΟΝονίτες, τους μίλησε γι’ αυτό το ξεκίνημα. Για την ΕΠΟΝ». 

ΠΟΛΕΜΑΜΕ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΑΜΕ

Η ΑΦΙΣΑ, που δούλεψε ο καλλιτέχνης της ΕΠΟΝ Γιάννης Στεφανίδης μας δίνει σ’ όλη της την αλήθεια την εξηντάχρονη αυτή διαδρομή. «Πολεμάμε και τραγουδάμε…», όπως τότε στα μακρινά χρόνια έτσι και σήμερα. Με τα λάβαρα της ΕΠΟΝ μια ολόκληρη γενιά, μαζί της και τ’ αετόπουλα μέσα σε σκληρές, άγριες συνθήκες, απέκρουσε τις τεράστιες και πολύπλευρες προσπάθειες των κατακτητών και των ντόπιων συνεργατών τους να τη σύρουν στην εξαθλίωση και στην υποταγή…

ΤΟΣΑ χρόνια από τότε δεν είναι βέβαια λίγα. Κι εμείς πάντα θέλουμε να κρατάμε τις συντροφικές εκείνες μορφές, τα στελέχη του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ, που μόλις είχαν φτάσει από τα ξερονήσια και αμέσως θ’ άρχιζαν τον αγώνα και θα συντελούσαν αποφασιστικά στην ίδρυση της ΕΠΟΝ. Ποιος δε θυμάται τους νεολαίους της ΟΚΝΕ και τη μεγάλη προσφορά τους στην οργάνωση και καθοδήγηση του αντιστασιακού αγώνα; Ξεχνιέται μήπως της Ηλέκτρας η διδαχή της τους πρώτους κατοχικούς μήνες κι αργότερα με τη συγκρότηση της ΕΠΟΝ; ΣΕ ΜΙΑ συζήτηση, πολλά χρόνια αργότερα η Σοφία Μαυροειδή – Παπαδάκη θα ξετύλιγε τις αναμνήσεις της για την ΕΠΟΝ και τη δράση της στα χρόνια της Κατοχής. Η ποιήτρια του Αγώνα θυμάται, πως είχε μπει στην Αντίσταση όταν πήρε ένα μήνυμα από το μεγάλο δάσκαλό της το Δημήτρη Γληνό, πως ως παιδαγωγός και ως λογοτέχνης έπρεπε να σταθεί κοντά στην ΕΠΟΝ και να βοηθήσει τα νέα παιδιά στον ωραίο σκοπό τους, που δεν ήταν μόνο ο αγώνας αλλά και η μόρφωση καθώς και η διάπλαση ηθικού και ανώτερου χαρακτήρα.

Έκτακτη έκδοση της «Λευτεριάς», 5/2/1943 και
το πρώτο φύλλο της «Νέας Γενιάς», 22/3/1943

Η ΕΠΟΝ, προσθέτει η ποιήτρια της νιότης, δεν ήταν μόνο μια πολιτική και μαχητική οργάνωση νεολαίας. Ηταν επίσης ένα μεγάλο σχολειό, που καλλιεργούσε το πνεύμα, το ήθος τη λεβεντιά. Η δουλιά μας στον πνευματικό τομέα κατευθυνόταν από ομάδα παιδαγωγών και εξαίρετων πνευματικών ανθρώπων, όπως τον Κ. Σωτηρίου, τον Γιάννη Ιμβριώτη, τη μεγάλη παιδαγωγό Ρόζα Ιμβριώτη και τον Μιχ. Παπαμαύρο… Η μόρφωση ήταν από τους βασικούς στόχους μας. Γι’ αυτό ακριβώς μόλις απελευθερωνόταν μια γειτονιά, τον τελευταίο χρόνο της Κατοχής, με τους Γερμανούς ακόμα στο Κέντρο της Αθήνας, η πρώτη μας έγνοια ήταν ν’ ανοίξουμε τα σχολεία… ΘΥΜΑΜΑΙ, προσθέτει, τις πεζοπορίες μας σ’ αυτούς τους ακραίους συνοικισμούς, τότε που δεν είχε συγκοινωνίες, τη μεγάλη μας κούραση αλλά και τη βαθιά μας ικανοποίηση. Κοντά στους νέους εκείνους με την ασίγαστη αγωνιστική φλόγα έκανα φτερά, όπως και σ’ όλη την εκπαιδευτική σταδιοδρομία μου. Και η ΕΠΟΝίτισσα Σοφία θα προσθέσει: … Οι νέοι, που θα μου μείνουν αξέχαστοι είχαν ένα κοινό γνώρισμα: τον ηρωισμό και την αυταπάρνηση. Τους γνώρισα με ψευδώνυμα: Ο «Αντώνης», ο «Διονύσης», ο «Πέτρος» ο «Αγγελος»… εγώ γι’ αυτούς ήμουν η «Κλειώ», μα φυσικά όλοι ήξεραν το πραγματικό μου όνομα. Γι’ αυτό από εντιμότητα μου φανέρωσαν και τα δικά τους ονόματα. Πιστή ακόμη σ’ εκείνη τη συνωμοτικότητα δε θα τ’ αναφέρω. Μα και για ένα δεύτερο λόγο. Δε θέλω να παραλείψω κανέναν κι η μνήμη μου δεν τους συγκρατεί όλους. Εξάλλου, για μένα, καθένας και όλοι μαζί ήταν η ΕΠΟΝ. ΘΥΜΟΤΑΝ και πάντα το ανέφερε το πώς έφταναν συχνά στα χέρια της τα ύστατα εκείνα αποχαιρετιστήρια σημειώματα ΕΠΟΝιτών που οι δήμιοι τους οδηγούσαν στην εκτέλεση. Δωρικά επιγράμματα, που πυρπολούσαν. Που έδωσαν έμπνευση για να γραφτούν πολλά ποιήματα της Σοφίας, που χωρίς το όνομά της δημοσιεύτηκαν τότε κυρίως στη «Νέα Γενιά» αλλά και σ’ άλλα παράνομα έντυπα. ΜΕ ΤΗ χρυσή, λοιπόν, της νιότης μας πανοπλία… Το θυμάστε, είναι ο δικός μας ΕΠΟΝίτικος ύμνος με τη φλογερή πένα της Σοφίας. Στις στράτες ξανά του αγώνα στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου, Σάββατο μεσημέρι 15 του Φλεβάρη, για να σταματήσουμε το αποτρόπαιο έγκλημα, τον πόλεμο που είναι πανέτοιμοι να εξαπολύσουν οι Αμερικανοί ιμπεριαλιστές κι οι υποταχτικοί τους. ΠΑΡΟΝΤΕΣ όλοι στο χρέος αυτό το υπέρτατο ορθοστατούντες και ορθοβαδίζοντες.

 

Η ιδρυτική σύσκεψη Η ιδρυτική σύσκεψη της ΕΠΟΝ πραγματοποιήθηκε σε συνθήκες παρανομίας στις 23 Φεβρουαρίου του 1943, σε ένα σπίτι στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3 στους Αμπελόκηπους. Στη σύσκεψη πήραν μέρος αντιπροσωπείες από τις παρακάτω οργανώσεις: «Αγροτική Νεολαία Ελλάδος», «Ενιαία Εθνικοαπελευθερωτική Εργατοϋπαλληλική Νεολαία», «Ενιαία Μαθητική Νεολαία», «Ενωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης», «Θεσσαλικός Ιερός Λόχος», «Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία», «Λεύτερη Νέα», «Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος», «Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία Ελλάδος», «Φιλική Εταιρεία Νέων». Επίσης συμμετείχαν τα μέλη της Κ.Ε. του ΕΑΜΝ, αντιπροσωπείες του ΕΑΜΝ Μακεδονίας και Πελοποννήσου καθώς και αντιπροσωπεία του εθνικού συμβουλίου των φίλων της νέας Γενιάς. Με την ίδρυση της ΕΠΟΝ οι προαναφερόμενες οργανώσεις αυτοδιαλύθηκαν και συγχωνεύτηκαν στις γραμμές της. Το αυτό ίσχυσε και για το ΕΑΜ Νέων που ήταν τμήμα νεολαίας του ΕΑΜ και είχε ιδρυθεί στις 5 Φλεβάρη 1942 στην Αθήνα με πρωτοβουλία της ΟΚΝΕ και με τη συμμετοχή, αρχικά, των οργανώσεων «Φιλική Εταιρεία Νέων», «Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία», «Δημοκρατική Ενωση Νέων» και «Ελευθέρια». 

Η ΕΠΟΝ, σύμφωνα με τα ιδρυτικά της κείμενα και το καταστατικό της, ως σκοπούς είχε: 
■ Την εθνική απελευθέρωση, την πλέρια ανεξαρτησία και ακεραιότητα της Ελλάδας με καθημερινό και αδιάκοπο αγώνα.
■ Την υπεράσπιση των συμφερόντων και δικαιωμάτων της νέας γενιάς στη ζωή, στη μόρφωση και στον πολιτισμό.
■ Την εξολόθρευση του φασισμού τόσο στα χρόνια τη κατοχής όσο και μετά με όποια μορφή κι αν παρουσιαζόταν.
■ Τον αγώνα κατά των ιμπεριαλιστικών πολέμων για την κατοχύρωση της ειρήνης με βάση την αυτοδιάθεση των λαών και νεολαιών και την αδελφική συνεργασία τους.
■ Την ανοικοδόμηση της Ελλάδας από τα ερείπια του πολέμου προς το συμφέρον και την ευημερία ολόκληρου του λαού της.   

Κεντρικό δημοσιογραφικό όργανο της ΕΠΟΝ ήταν η «Νέα Γενιά» που στα χρόνια της αντίστασης κυκλοφορούσε σαν εφημερίδα και μετά την Βάρκιζα σαν περιοδικό. Τα ΕΠΟΝίτικα έντυπα ήταν δεκάδες σε όλη τη χώρα.

Ακολουθεί το Ιδρυτικό πρώτο κείμενο της ΕΠΟΝ:

Σήμερα 23 Φλεβάρη 1943 συνήλθε στην Αθήνα Πανελλαδική Σύσκεψη στην οποία πήραν μέρος:

α) Οι αντιπροσωπείες εθνικών οργανώσεων Νέων:

1) «Αγροτικής Νεολαίας Ελλάδος»,
2) «Ενιαίας Εθνικοαπελευθερωτικής Εργατοϋπαλληλικής Νεολαίας»,
3) «Ενιαίας Μαθητικής Νεολαίας»,
4) «Ένωσης Νέων Αγωνιστών Ρούμελης»,
5) «Θεσσαλικού Ιερού Λόχου»,
6) «Λαϊκής Επαναστατικής Νεολαίας»,
7) «Λεύτερης Νέας»,
8) «Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος»,
9) «Σοσιαλιστικής Επαναστατικής Πρωτοπορίας Ελλάδος»,
10) «Φιλικής Εταιρείας Νέων».

β) Αντιπροσωπεία του ΕΑΜΝ Μακεδονίας, Πελοποννήσου και τα μέλη της ΚΕ του ΕΑΜΝ.

γ) Αντιπροσωπεία του Εθνικού Συμβουλίου των φίλων της νέας γενιάς.

Σελίδες ηρωισμού Στα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης, αλλά και μετά, η ΕΠΟΝ έγραψε απαράμιλλες σελίδες ηρωισμού. Η παρουσία της αποδείχτηκε αναντικατάστατη και η συμβολή της στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα μοναδική. Από τις γραμμές της πέρασαν 600 με 700 χιλιάδες νέοι και νέες, από τους οποίους 35 χιλιάδες έγιναν ανταρτοεπονίτες μαχητές του ΕΛΑΣ και 36 χιλιάδες αγωνίστηκαν στον ΕΛΑΣ των πόλεων, στον εφεδρικό ΕΛΑΣ και στα έμπεδα.

Σε 1.300 υπολογίζονται οι ΕΠΟΝίτες αντάρτες που έπεσαν στο πεδίο της μάχης ενώ άγνωστος παραμένει ο αριθμός αυτών που έπεσαν στις διαδηλώσεις των πόλεων, που εκτελέστηκαν, που πέθαναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ή που πιάστηκαν και βασανίστηκαν από τις αρχές κατοχής και τα όργανά τους . Μ’ αυτή τη δράση και μ’ αυτές τις θυσίες κέρδισε την εκτίμηση και την αναγνώριση όλων των αντιστασιακών νεολαιών της Ευρώπης ως η κορυφαία, η μοναδική νεολαιίστικη οργάνωση της Ελληνικής Εθνικής Αντίστασης.

Η δύναμη, η δράση και η επιρροή της ΕΠΟΝ, ήταν τεράστια στους νέους ανθρώπους. Ποτέ άλλοτε το κίνημα νεολαίας δεν έφτασε σε αυτά τα επίπεδα. Ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο- και για τις προοδευτικές της ιδέες-, προκάλεσε την οργή και το μίσος της ντόπιας και ξένης αντίδρασης, με αποτέλεσμα να υποστεί ανείπωτους διωγμούς στη μεταπελευθερωτική περίοδο και ιδιαίτερα στην περίοδο μετά τη Βάρκιζα με τελική κατάληξη, στα τέλη του 1947, με τον περιβόητο Ν. 509, να τεθεί εκτός νόμου. Επειτα από αυτή την εξέλιξη η ΕΠΟΝ πέρασε στην παρανομία ενώ στις αρχές του 1949 ανασυγκροτήθηκε στο βουνό, στο πλαίσιο της δράσης του ΔΣΕ. Συνέχισε, όμως, να υπάρχει παράνομα στις πόλεις- κυρίως στην Αθήνα- και μετά την ήττα του ΔΣΕ για να συγχωνευτεί μετεμφυλιακά στις νόμιμες οργανώσεις Νεολαίας της Αριστεράς, όταν αυτό κατέστη δυνατό.

Η ΕΠΟΝ, όπως και το ίδιο το ΕΑΜ και η Νεολαία Λαμπράκη αργότερα, χρησιμοποιώντας το ευρύτερο ιδεολογικό και πολιτικό πλαίσιο της τότε συγκυρίας (Αντίσταση, αντιφασισμός, πατριωτισμός, λαϊκή υπερηφάνεια), κατάφερε να προσεγγίσει ένα τεράστιο κομμάτι της ελληνικής νεολαίας και διά αυτού του δρόμου να το φέρει σε επαφή με τα αριστερά πολιτικά προτάγματα. Από τις ανάγκες και την ιδεολογία των πολλών, έφτασε στην ιδεολογία της Αριστεράς. Και έτσι, κατάφερε να προσφέρει στους ανθρώπους μία ταυτότητα. Ξέρουμε πως οι ταυτότητες, ειδικά οι συλλογικές, είναι κρίσιμο στοιχείο για την πολιτική δραστηριοποίηση, για τη δυνατότητα των ανθρώπων να κινητοποιούνται.

Οι νέοι λοιπόν γίνονταν «ΕΠΟΝίτες», έμπαιναν σε μία συλλογικότητα, αποκτούσαν ένα αίσθημα του «συνανήκειν» και συλλογικές αναπαραστάσεις της πραγματικότητας, δίνοντας έτσι στη ζωή και τη δράση τους ένα νέο όραμα και νόημα, συλλογικό, για αυτό και πολύ ισχυρό. Και αυτήν την ταυτότητα του ΕΠΟΝίτη την συγκροτούσαν και τα ίδια τα μέλη της ΕΠΟΝ, χωρίς να υπερισχύει κάποιος φόβος πως αυτό θα αλλοίωνε τον αριστερό χαρακτήρα της οργάνωσης

πηγές:

1) www.imerodromos.gr

2) www.efsyn.gr

3) www.alfavita.gr